Historia winogrodnictwa w rejonie Mozeli

W regionie zaczęło się dziać co najmniej w IV wieku naszej ery, bo z tego czasu pochodzi poetycki traktat Ausoniusza z Bordeaux, wychwalający urok winnic porastających strome zbocza na brzegach Mozeli. (Zainteresowanych odsyłam do źródeł poniżej.) Wiemy, że w epoce Karola Wielkiego winnice założone i rozwinięte przez Rzymian były wciąż pielęgnowane przez władze kościelne, a konkretnie struktury klasztoru świętego Maksymina i Marcina z Trewiru. Prawdopodobnie od początku sadzono elblinga i to z niego produkowane było podstawowe wino codzienne przez kolejnych kilkaset lat.

W 1335 roku arcybiskup trewirski Baldwin założył klasztor Kartuzów pod wezwaniem św. Albana i przydzielił ośrodkowi majątek pod założenie winnicy zwany Karthäuser Hofberg nad rzeką Ruwer. Tak to właśnie uprawy winorośli połączone były z duchowieństwem i kościelnymi przybytkami. Zazwyczaj tam, gdzie winnica, tam ośrodek religijny i oczywiście miejski.

W owym czasie inaczej planowano uprawy. Krzewy sadzono przede wszystkim na płaskowyżach. XVI wiek zreformował spojrzenie na uprawę i jakość. Zaczęto przenosić winogrady z dalekich, chłodnawych równin na rzecz zbocz wzgórz z lepszą ekspozycją słoneczną i drenażem. Przyglądano się szczepom kładąc nacisk na jakość powstających win. W XVII wieku z jednej strony promowano nasadzenia lepszych jakościowo odmian w korzystniejszych siedliskach, z drugiej zakazywano karczowania lasów pod zakładanie winnic, gdzie winorośl nie mogłaby osiągnąć dobrych rezultatów.

Pierwsza wzmianka o rieslingu w kontekście niemieckiego winiarstwa pojawia się w Rüsselsheim nad Menem w dzisiejszym Rheingau. Być może w Alzacji stulecie wcześniej, ale nie mamy pewności czy nie chodziło o szczep Räuschling

Opactwo świętego Maksymina sadziło winne krzewy w Grünhaus nad rzeką Ruwer od 1695, było to 100000 sadzonek. Świeckich, małych gospodarstw winiarskich też było coraz więcej i książę arcybiskup Trewiru obawiając się konkurencji zakazał w 1720 roku wycinki lasów pod uprawę winorośli. Trzydzieści lat później w nowym dekrecie nakazano produkcji naturalnej win bez dodatku cukru (naturrein) a następie w 1786 roku ostatni arcybiskup elektor Clemens Wenceslas zarządził, że należy pozbyć się krzewów kiepskich odmian i zastąpić je rieslingiem.

Na przestrzeni XVII i kolejnego wieku podjęto próby selektywnego lub późnego zbioru winogron. Na początku XVIII wieku już świetnie orientowano się, że winogrona zaatakowane szlachetną pleśnią można doskonale wykorzystać.

Kiedy ziemie niemieckie po lewej stronie Renu w 1797 roku zostały zajęte przez Francję, zaprowadzono tam nowy podział administracyjny. Rewolucja Francuska i jej następstwa doprowadziły do tego że jedna piąta winnic, również kościelnych, zmieniła właścicieli, a wkrótce kolejne 25% z nich zsekularyzowano w 1803 roku.

Na Kongresie Wiedeńskim ustalono, że Mozela (część prowincji Nadrenia) będzie częścią Królestwa Prus i było tak do Zjednoczenia Niemiec w 1871 roku.

Po 1860 roku powstawały w Niemczech instytuty profesjonalnie zajmujące się kształceniem winiarzy, badaniem upraw i i teoretyką produkcji wina, 1893 – pruska szkoła tego typu związana z rejonem Nahe i Mozeli. Kolejne ośrodki ustanowiono trzy lata później nad Saarą z siedzibami w Ockfen, a następnie w Avensbach i Serrig. Oczekiwania wobec poprawy jakości były trudne do spełnienia dla małych wytwórców. By poradzić sobie w realiach ewoluującego rynku, zaczęli zakładać spółdzielnie. Pierwsza taka, formalna, powstała przy rzece Ahr niedaleko Moseli w 1869 roku.

Klęska filoksery zawitała do Niemiec w 1874 roku. Szczęśliwie ominęła wiele winnic z obszaru Mozeli. W pierwszej połowie XX wieku mamy do czynienia z trwającą do 1930 roku Francuską okupacją terenów na lewym brzegu Renu i recesją winiarstwa. Rządy nazistowskie podporządkowały wszystkie prywatne inicjatywy i stowarzyszenia jednej instytucji „Związkowi Winiarstwa”. Sytuacja poprawiła się w latach pięćdziesiątych dzięki szeroko zakrojonemu programowi restrukturyzacji i nowemu prawu wprowadzonemu w 1971 roku. Od tamtej pory jest już tylko lepiej.

Robinson J., Harding J.: The Oxford Companion to Wine, Oxford University Press, 2015

Johnson H., Robinson J.: The world atlas of wine, 8th edition, Octopus Publishing Group, 2019

Ausoniusz z Bordeaux o Mozeli: http://wiki.dickinson.edu/index.php?title=Ausonius_Mosella