Powszechną i przeważnie słuszną opinią jest twierdzenie, że w przypadku wina – czym starsze, tym lepsze. Rzadko jednak refleksja ta dotyczy nie samego trunku, a rośliny, dzięki której możemy cieszyć się jego smakiem. Niestety epidemia filoksery, która w drugiej połowie XIX wieku zniszczyła ok. 3/4 (niektóre źródła mówią nawet o 80%) powierzchni europejskich winnic, spowodowała, że ponad 150-letnie krzewy, które przeżyły tę plagę są niemal niespotykane. Pozostałe przy życiu nieliczne przypadki sprzed tamtego okresu, jak również tylko nieznacznie młodsze egzemplarze, zaszczepione na systemach korzeniowych odpornych na filokserę odmian zza oceanu udowadniają nam, że winnice porośnięte krzewami pamiętającymi wiele pokoleń swych opiekunów to istny skarb!

Oczywiście przez wszystkie te lata oprócz wspomnianego szkodnika, przywiezionego do Europy z Nowego Świata, stuletni krzew może zginąć pod wpływem ataku innego pasożyta czy choroby, ale także zostać wykarczowany z powodu zmiany mody na rynku czy nawet prawnego zakazu dalszej uprawy danej odmiany. Na szczęście niektórzy winiarze zamiast łasić się na nieporównywalnie większe plony z młodych krzewów, ufają dziesiątkom lat doświadczenia starych roślin. I słusznie: w końcu mowa o dziesiątkach lat budowania sięgającego na wiele metrów w głąb ziemi systemu korzeniowego, który ma dostęp do nieprzebranego bogactwa wody i składników mineralnych, a i nie boi się wiosennych przymrozków. Faktem jest, że stare winorośle dają mniej owoców, ale gdy winogron do wykarmienia jest mało, a napływają do nich składniki odżywcze z tej olbrzymiej powierzchni systemu korzeniowego, mamy do czynienia z uwięzioną w nich istną esencją smaku i zapachu.

Nic więc dziwnego, że tak cenione są wina z chętnie uwzględnianym przez producentów na etykiecie oznaczeniem anglojęzycznym old vine lub francuskojęzycznym vieille vigne. Choć nie ma precyzyjnej handlowej definicji takiej starej winorośli, to ponieważ wyraźny spadek objętości jednoczesny ze wzrostem jakości plonów widać po około 20 latach od zasadzenia, przyjmuje się, że już dwudziestokilkulatki można bez przesady nazywać starymi krzewami.

Taki przedział wiekowy nie zbliża się jednak w najmniejszym stopniu do obecnych rekordzistów, wciąż dających owoce przetwarzane w wino. Najstarszym znanym przedstawicielem vitis vinifera jest rosnący w Słoweńskiej miejscowości Maribor reprezentant lokalnej ciemnej odmiany žametovka. Pewnym jest, że rósł w tym miejscu już w XVII wieku, zatem ma już 400 lat! Co roku rodzi on od 35 do 55 kilogramów owoców, które poddawane są fermentacji i rozlewane do 100 miniaturowych butelek. Innym egzemplarzem jest liczący ok. 350 lat krzew odmiany versoaln, uprawiany we włoskim Południowym Tyrolu na terenie Castel Katzenzungen, którego owoce zmieszane z plonami z młodszych winorośli dają co roku 500 butelek wina.

Niezwykłe wina z old vines, powstające w zdecydowanie większej ilości, niż te wyżej wspomniane, spotkamy także w Australii. W tamtejszym regionie Barossa Valley leżą całe połacie winnic, porośniętych około 170-letnimi shirazami i 140-letnimi cabernetami, uznawanymi za najstarszych reprezentantów tych szczepów na świecie, z których wciąż wytwarza się wino.  Na szczęście raczej nie musimy się już martwić dalszym losem tych doglądanych przez pokolenia krzewów, gdyż w celu ochrony bioróżnorodności i aby zapobiec ewentualnym komercyjnym porywom serc opiekujących się takimi winnymi staruszkami producentów, powstają organizacje traktujące te rośliny jak pomniki przyrody, o które należy za wszelką cenę dbać, a nie karczować je dla odzyskania przestrzeni pod młodsze uprawy.

Żródła

Pierrick Bourgault, Unusual Wines, JonGlez, 2016

Jancis Robinson, Oxford Companion to Wine, Oxford University Press, 2015

https://en.wikipedia.org/wiki/Old_vine

Żródła zdjęć

Zdjęcie tytułowe jesiennych starych krzewów od laura.bell na licencji CC BY-NC-ND 2.0

80-letnie krzewy odmiany Grenache w Domain Charvain od Sean Gillies na licencji CC BY-SA 2.0

130-letnie krzewy w kalifornijskiej winnicy Story Winery od she_who_must na licencji CC BY-NC-ND 2.0

400-letnia winorośl, która rośnie w słoweńskim Mariborze od Chris Nicolson na licencji CC BY-NC 2.0

100-letni zinfandel od Nikita na licencji CC BY 2.0